کد مطلب:22149 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

شك و ترديد و وسوسه را چگونه از خودم دور كنم؟

بتدا بايد اين نكته را خاطر نشان سازيم كه وسوسه، شك، ترديد و تزلزل از خطرات و القائات شيطاني است، چنان كه طمأنينه، يقين، ثبات و امثال آن از افاضات رحماني و ملكوتي است. يعني شيطان براي بيرون راندن بندگان خدا از راه مستقيم و صراط حق، از وسائل و حيله هاي متفاوتي استفاده مي كند و از آنجا كه اهل كيد و مكر است، روش گمراه نمودن افراد را به حسب آمادگي هاي ايشان تشخيص داده و از همان راه وارد مي شود. مثلاً يك انسان كه نسبت به احكام و مسائل شرعي بي مبالات است، هرگز به وسواس در وضو يا نماز دچار نمي شود. وسواس از تحريكات شيطان است و شيطان، انسان بي مبالات و كم اهميت به مسائل شرعي را نسبت به آنها حسّاس و مقيّد نمي كند، بلكه براي دورتر كردن او از وظايف شرعي و تكاليف الهي، راهي را برمي گزيند كه مناسب با حالات و تمايلات دروني او باشد. بنابراين، بدانيد شيطان لعين كه شما را گرفتار شك و ترديد در مسلّمات دين كرده است توجّه به امور ديني را (چنان كه خودتان اشاره فرموده ايد) در شما سراغ داشته و درست روي همين نقطه دست گذاشته است و مي خواهد اين موهبت الهي را از شما بگيرد. {Sسالها او را به بانگي بنده اي # در چنين ظلمت نمد افكنده اي S} {Sهيبت بانگ شياطين خلق را# بند كرده ست و گرفته حلق راS} {Sتا چنان نوميد شد جانشان زنور# كه روان كافران ز اهل قبور.S} {V(مثنوي/3/4338 - 4336)V} با توجه به اين مطلب، بايد بگوييم؛ اولاً اين كه شما به خاطر تحقيقي بودن اعتقادات خود، تلاش نموده و با مطالعه و تفكر سعي كرده ايد در پذيرفتن اصول دين تقليد نكنيد، كاري بسيار شايسته و سزاوار تحسين انجام داده ايد و پاداش بسياري براي اين امر نزد خداوند خواهيد داشت. ثانياً، هرگز نگوييد و به خود تلقين نكنيد كه به خاطر شك در اعتقادات، اعمال من نزد خداوند پذيرفته نيست، يا مثلاً پس از انجام واجبات و يا ترك محرمات سودي براي من حاصل نمي شود؛ زيرا اين خود دنباله مكائد شيطاني است كه نخست اعتقادات را در درون شما سست نموده و اينكه به دنبال خدشه دار كردن اعمال شماست. دانشجوي عزيز! همين كه شما مي گوييد خدا از من نمي پذيرد، دليل بر آن است كه شما خدا را از صميم وجود و باطن خويش قبول داريد و در وجود او شكي نداريد. پس علي رغم وسوسه هاي شيطان و خواسته هاي او، به عبادت خويش ادامه دهيد و همچون بندگان ديگر خدا اميدوار باشيد كه اعمال شما نزد خداوند رحمان پذيرفته است. {Sچون چنين وسواس ديد زود زود# با خدا گرد و درآر اندر سجودS} {V(مثنوي/4/385)V} سوم آنكه، بدانيد شيطان ضعيف است و كيد و مكر او به انسان هاي عاقل و انسان هاي خداجو و حقيقت طلب و آنان كه با ياد خدا زندگي مي كنند و تنها از او فرمان مي برند، كارگر نيست. با توجه به سه نكته فوق بهتر است تا مدتي به جاي اين كه در باب مسائل اعتقادي بينديشيد به مبارزه با شيطان و وسوسه هاي او بپردازيد. راه مبارزه با شيطان هم چند چيز است: اول آنكه به وسوسه ها و القائات او بي اعتنايي كنيد. وقتي شما را به پندارهاي بد و باطل وا مي دارد، فكر خود را به مسائل ديگر مشغول كنيد. در روايتي معصوم (يا امام محمد باقر(ع) يا امام صادق(ع)) مي فرمايد: «جز اين نيست كه آن خبيث (شيطان) مي خواهد اطاعت شود، پس وقتي كه سرپيچي شود، به سوي هيچ يك از شما باز نمي گردد» [فروع كافي، ج 3، ص 358] {Sالحذر اي گل پرستان از شرش # تيغ لاحولي زنيد اندر سرش S} {Sكاو همي بيند شما را از كمين # كه شما او را نمي بينيد هين S} {Sدايما صياد ريزد دانه ها# دانه پيدا باشد و پنهان دغاS} {Sهركجا دانه بديدي الحذر# تا نبندد دام بر تو بال و پرS} {V(مثنوي/3/2859-2856)V} دومين راه مبارزه با شيطان كه لازمه راه اوّل بوده و بسيار مهم است آنكه ما در همه امور زندگي، و در هر كاري كه مي خواهيم انجام دهيم، و هنگام مواجهه با هر مشكلي از خداوند و از وسائط فيض و رحمت او كمك مي گيريم، بايد با دعا، تضرع و درخواست عاجزانه توجه خداوند به خويش را جلب كنيم. خداوند متعال نيز اين حقيقت را با لحن خاصي بيان كرده است: {A{/Bقُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ {w1-8w}{I25:77I}/}A}؛ {Mبگو اگر دعاي شما نباشد، پروردگارم اعتنايي به شما نمي كندM}»، {V(فرقان، آيه 77)V}. بعد از خداوند متعال بايد از ائمه(ع) درخواست نمود تا ما را از وسوسه هاي شيطاني نجات دهند و حالت بيداري و انتباه را در ما مستقر سازند تا بر اثر غفلت، شيطان با وسوسه هاي خود بر ما مستولي نشود. تلاوت و يا شنيدن آيات قرآني و تدبّر در آنها، تفكر در آيات خلقت و نظاير اين ها نيز، همه در وجود انسان ايجاد آمادگي مي كند تا نور يقظه و جذب الهي به سراغ او آمده و وي را از غفلت، اوهام و وسوسه هاي شيطان نجات داده و به خود بياورد. به اين حقيقت متوجه باشيد كه قرآن كريم در هر بابي از ابواب خود، براي انسان هدايت ها، تذكرها، هشدارها و انذارها دارد و هر كس صادق تر و دردمندانه به سراغ قرآن رود و در كلام حضرت معبود به «فكر» صادقانه بپردازد، كلام، رموز و اشارات كلام الهي راهگشاي وي خواهد بود. {Sگفت پيغمبر كه نفحتهاي حق # اندرين ايام مي آرد سبق S} {Sگوش وهش داريد اين اوقات را# در رباييد اين چنين نفحات راS} {Sنفحه آمد مر شما را ديد و رفت # هر كه را مي خواست جان بخشيد و رفت S} {Sنفحه ديگر رسيده آگاه باش # تا از اين هم وانماني خواجه تاش S} {V(مثنوي/1/1954- 1951)V} سومين راه آن است كه در همه احوال از «غفلت» اجتناب ورزيد و در همه احوال در «ياد» حضرت حق باشيد. چرا كه شيطان همواره مي كوشد انسان را به غفلت كشانده و از اين راه آدمي را دچار تزلزل، شك و ترديد سازد. از اين رو بايد تصميم بگيريد كه مراقب حال خود باشيد و هر وقت به هر بهانه اي به «غفلت» كشيده شديد، فوراً متذكر شويد و استعاذه و استغفار كنيد و به حالت ذكر و ياد خدا برگرديد. آيات 200 و 201 سوره اعراف به اين حقيقت اشاره كرده و مي فرمايد: «و اگر وسوسه اي از جانب شيطان بر تو راه يافت، پس به خداي متعال پناه ببر، كه او سميع و عليم است، پرهيزگاران را هر وقت وسوسه شيطاني رسد و طايف شيطاني بر دل آنها روي بياورد، فوراً به خود آيند، و به حقيقت حال آگاه شوند.» اگر حقيقتش را بخواهيد، اين غفلت است كه آدمي را در دام شيطان و وسوسه هاي او قرار مي دهد و يكي از تبعات آن، همان ترديد، اضطراب و شك و تزلزل است. به بيان ديگر، غفلت از حق به اين معني كه انسان باطناً خداي متعال را فراموش كند، از او و از ذكر او غافل شود و مستغرق در اين و آن، و اين سو و آن سو گردد، اساس همه گرفتاري ها و وسيله راه يافتن شيطان بر دل و وسوسه هاي آن است. چنانكه امام صادق(ع) نيز به اين حقيقت اشاره فرموده اند كه {Hفان الغفلة مصطادالشيطان و رأس كل بلية و سبب كل حجاب H}؛ {Mحقيقت آن است كه غفلت صيدگاه شيطان، ريشه هر بلا و بدبختي و سبب همه حجاب ها است M}»، {V(مصباح الشريعة، باب بيست و چهارم)V}. جليس دل و قرين آدمي به هنگام غفلت جز شيطان نيست چنان كه خود غفلت هم از ناحيه شيطان است و اوست كه انسان را به غفلت مي كشد و از يا خدا غافل مي گرداند {A{/Bاِسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ اَلشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اَللَّهِ {w1-6w}{I58:19I}/}A}؛ {Mشيطان بر آنان سخت احاطه نمود و آنان را از ياد خدا غافل كرد...M}»، {V(مجادله، آيه 19)V}. پيام غيبي اين آيه آن است كه آنجا كه فكر و دل تو و باطن تو به كلي از خدا غافل شد، او را فراموش كرد، و مستغرق در اوهام و خيالات و اين و آن گشت، بدان كه شيطان بر تو استيلاء يافته و فكر و دل تو را و يا «تو» را به آنجاها كشانيده است، تا از ياد معبود خويش باز بماني و خسران بيني. اين دو آيه را مكرر بخوانيد و در آن تدبر فرماييد: {A{/Bوَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ اَلرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ، وَ إِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ اَلسَّبِيلِ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ {w1-21w}{I43:37-36I}/}A}؛ {Mو هر كس از ذكر خداي رحمان روي برگرداند، شيطاني را بر او مي گماريم كه دوست و مصاحب او مي گردد. و اين شياطين مسلماً آنان را از راه باز مي دارند و خودشان گمان مي كنند كه در راه هدايت پيش مي روندM}»{V(زخرف/ 36 و 37) V} اميدواريم كه با دقت در مطالب پيش گفته و به كارگيري آنها، شك و ترديد شما به آرامش و ثباتي پايدار مبدل گردد و هميشه در زندگي پيروز و بهروز باشيد. {Sاي خدا فرياد زين فرياد خواه # داد خواهم نه ز كس زين دادخواه S} {Sدادخود از كس نيابم جز مگر# ز آن كه او از من به من نزديك ترS}